Ακούσια νοσηλεία

 

Α. Την 11η Μαΐου του 2022 ψηφίσθηκε το νέο νομοσχέδιο για την υγεία με την ονομασία “Γιατρός για όλους, ισότιμη και ποιοτική πρόσβαση στις υπηρεσίες του Εθνικού Οργανισμού Παροχής Υπηρεσιών Υγείας και στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας και άλλες διατάξεις“.

 

Με το άρθρο 59 αυτού του νόμου προστίθεται στον Ν. 2071/1992 (Α' 123), το άρθρο 96Α, με τίτλο “περί της διαδικασίας εισαγωγής για ακούσια νοσηλεία”.

 

Οι εισαγγελικές παραγγελίες για τη μεταγωγή ατόμων προς εξέταση από ψυχιάτρους αποτελούν ένα πολύ συχνό, σχεδόν καθημερινό καθήκον με το οποίο απασχολείται το αστυνομικό προσωπικό και το οποίο από το συνδικαλιστικό μας κίνημα έχει χαρακτηριστεί ως “πάρεργο”.

 

Καταρχάς, μία χρήσιμη διευκρίνιση. Καλό θα ήταν να μη συγχέουμε τις ιδιότητες «ψυχολόγος» και «ψυχίατρος». Ο ψυχίατρος είναι γιατρός, ενώ ο ψυχολόγος δεν είναι. Συνεπώς άλλο πράγμα η ψυχολογική διαταραχή και άλλο η ψυχική ασθένεια. Είναι σημαντικό να κατανοούμε τη διαφορά, ούτως ώστε να ξέρουμε για ποιο πράγμα μιλάμε.

 

Οι περιπτώσεις που άπτονται των αρμοδιοτήτων μας αφορούν άτομα που φέρονται να πάσχουν από ψυχική νόσο και άρα αρμοδιότητας ψυχιάτρου. Γι’ αυτό το λόγο ο Εισαγγελέας παραγγέλλει εξέταση από ψυχίατρους.

 

Η προσθήκη του άρθρου 96Α υποτίθεται ότι λύνει το πρόβλημα της μεταφοράς του φερόµενου ως ψυχικά ασθενή, οι οποίοι μέχρι τώρα μεταφέρονταν με τα περιπολικά.

 

Β. Ας δούμε τί προβλέπει το άρθρο.

 

Στην παράγραφο 2 διαβάζουμε:

“Η εισαγγελική παραγγελία για τη µεταφορά του φερόµενου ως ψυχικά ασθενή απευθύνεται τόσο προς Κοινοτική Μονάδα Ψυχικής Υγείας του άρθρου 11 του ν. 2716/1999 (Α' 96), η οποία ανήκει σε νοµικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου µη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και εντάσσεται στον Τοµέα Ψυχικής Υγείας του τόπου της κατοικίας ή της διαµονής του φερόµενου ως ασθενή, και µόνο όταν δεν υπάρχει τέτοια Μονάδα στον Τοµέα Ψυχικής Υγείας του τόπου της κατοικίας ή της διαµονής του ασθενή, σε αντίστοιχη Μονάδα όµορου Τοµέα, όσο και προς το αρµόδιο Αστυνοµικό Τµήµα“.

 

Αν ήλπιζαν οι Αξιωματικοί Υπηρεσίας να μη βρίσκουν ένα συρτάρι με “εισαγγελικές” όταν αναλαμβάνουν βάρδια, καλό θα ήταν να το ξεχάσουν. Η εισαγγελική παραγγελία θα απευθύνεται “ΚΑΙ προς το αρµόδιο Αστυνοµικό Τµήµα“ (τα κεφαλαία όλα δικά μας).

 

Στην παράγραφο 3 εδ. α' που προβλέπει τι γίνεται μετά την έκδοση της παραγγελίας, διαβάζουμε:

“Αρχικά, πραγµατοποιείται επίσκεψη στον τόπο κατοικίας ή διαµονής του φερόµενου ως ψυχικά ασθενή, από µικτό κλιµάκιο, το οποίο αποτελείται από έναν (1) ψυχίατρο, έναν (1) νοσηλευτή της Κοινοτικής Μονάδας Ψυχικής Υγείας της παρ. 2 και έναν (1) αστυνοµικό."

 

“ΚΑΙ έναν (1) αστυνομικό” (πάλι τα κεφαλαία δικά μας)

 

Μα, δεν απεμπλέκεται η αστυνομία; θα ρωτήσει ο συνάδελφος.

 

Παρακάτω στα εδάφια β' και γ':

“β) Αµέσως µετά από την επίσκεψη του µικτού κλιµακίου, ακολουθεί η µεταφορά του φερόµενου ως ψυχικά ασθενή στην Μονάδα Ψυχικής Υγείας. Η µεταφορά πραγµατοποιείται µε κατάλληλα διαµορφωµένο όχηµα της Κοινοτικής Μονάδας Ψυχικής Υγείας της παρ. 2 και µε τη συνοδεία του ψυχίατρου και του νοσηλευτή. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις, η µεταφορά του φερόµενου ως ψυχικά ασθενή πραγµατοποιείται, και µε την συνοδεία αστυνοµικής δύναµης, κατόπιν εισαγγελικής παραγγελίας και εφόσον ο ψυχίατρος µε γραπτή βεβαίωση πιθανολογεί ότι θα απαιτηθεί, για την ασφάλεια του ασθενή ή τρίτων, η λήψη περιοριστικών µέτρων του ασθενή, προκειµένου για την αποφυγή επικείµενης αυτοκαταστροφικής ή ετεροκαταστροφικής συµπεριφοράς του, η οποία δεν µπορεί να αποφευχθεί µε κατάλληλες τεχνικές αποκλιµάκωσης. Η Ελληνική Αστυνοµία καλείται στη µεταφορά αποκλειστικά στην περίπτωση του τρίτου εδαφίου. γ) Σε κάθε περίπτωση, τόσο κατά την επίσκεψη όσο και κατά τη µεταφορά, µόνο ο αστυνοµικός µπορεί να επιβάλει περιοριστικά µέτρα στον φερόµενο ως ψυχικά ασθενή, και µόνο κατ’ εξαίρεση, ως έσχατη λύση, όταν η εφαρµογή τους είναι το µόνο διαθέσιµο µέσο που µπορεί να αποτρέψει άµεση ή επικείµενη βλάβη στον ασθενή ή σε τρίτους.”

 

Διαβάζουμε (οι παρενθέσεις και τα κεφαλαία δικά μας):

“Η μεταφορά  πραγµατοποιείται µε κατάλληλα διαµορφωµένο όχηµα της Κοινοτικής Μονάδας Ψυχικής Υγείας”. Καλά ως εδώ, αλλά ας μη βιαζόμαστε. “Σε  εξαιρετικές περιπτώσεις (ωχ),  η µεταφορά του φερόµενου ως ψυχικά ασθενή πραγµατοποιείται, και µε την συνοδεία αστυνοµικής δύναµης (να τα, να τα), κατόπιν εισαγγελικής παραγγελίας και εφόσον ο ψυχίατρος µε γραπτή βεβαίωση ΠΙΘΑΝΟΛΟΓΕΙ ότι θα απαιτηθεί, για την ασφάλεια του ασθενή ή τρίτων, η λήψη περιοριστικών µέτρων του ασθενή, προκειµένου για την αποφυγή επικείµενης αυτοκαταστροφικής ή ετεροκαταστροφικής συµπεριφοράς του, η οποία δεν µπορεί να αποφευχθεί µε κατάλληλες τεχνικές αποκλιµάκωσης”.

 

Δηλαδή, η αστυνομία δε θα εμπλέκεται στη μεταφορά, μόνο όταν ΠΙΘΑΝΟΛΟΓΕΙΤΑΙ εκ των προτέρων από τον ψυχίατρο, ότι ο ασθενής θα είναι συνεργάσιμος. Δηλαδή, για τον (φερόμενο θα έπρεπε να λέει) ασθενή, που οι οικείοι του αναγκάστηκαν να αιτηθούν την εξέτασή του για ακούσια νοσηλεία,  ο ψυχίατρος θα ΠΙΘΑΝΟΛΟΓΕΙ ότι θα είναι συνεργάσιμος. Στο κράτος που όλα τα έγγραφα της Δημόσιας Διοίκησης χαρακτηρίζονται “ΕΠΕΙΓΟΝΤΑ”, που όλοι οι κρατούμενοι που μετάγονται θεωρούνται “ύποπτοι απόδρασης”, σε αυτό το κράτος θα υπάρχουν (φερόμενοι ως) ψυχικά ασθενείς για τους οποίους έχει εκδοθεί παραγγελία για εξέταση που θα ΠΙΘΑΝΟΛΟΓΕΙΤΑΙ ότι θα είναι συνεργάσιμοι.

 

Δε συζητάμε για τις περιπτώσεις που η παραγγελία για εξέταση εκδόθηκε κατόπιν αυτεπάγγελτων ενεργειών της αστυνομίας για φερόμενους ως ψυχικά ασθενείς, σε περιστατικά της καθημερινότητας που έχει επιληφθεί η αστυνομία και ήδη έχει αποφευχθεί  αυτοκαταστροφική ή ετεροκαταστροφική συµπεριφορά (π.χ. απόπειρα αυτοκτονίας).

 

Γιατί λοιπόν η παρουσία του αστυνομικού;

 

Διαβάζουμε στο εδ. γ':

“µόνο ο αστυνοµικός µπορεί να επιβάλει περιοριστικά µέτρα στον φερόµενο ως ψυχικά ασθενή”.

 

Γιατί;

 

Το θέμα άπτεται της συνταγματικής κατοχύρωσης της ελευθερίας του ατόμου. Η πολιτεία (Εισαγγελέας), για εξαιρετικούς λόγους (για την αποφυγή επικείµενης αυτοκαταστροφικής ή ετεροκαταστροφικής συµπεριφοράς), παραγγέλλει στα ΜΟΝΑ προς τούτο αρμόδια κρατικά όργανα άσκησης της νόμιμης κρατικής βίας (αστυνομικοί), δια του προσωρινού περιορισμού της συνταγματικά κατοχυρωμένης ελευθερίας κίνησης και για τον απολύτως αναγκαίο χρόνο, τη συνοδεία του προς εξέταση ατόμου που φέρεται να πάσχει από ψυχική ασθένεια και ΕΦΟΣΟΝ κρίνεται απαραίτητη η ακούσια νοσηλεία του, η πολιτεία (Εισαγγελέας) διατάσσει τον εγκλεισμό του, δηλ. την ΠΡΟΣΩΡΙΝΗ στέρηση της ελευθερίας του, για τον αναγκαίο προς αποκατάσταση της υγείας του χρόνο, πράξη (στέρηση της ελευθερίας) που πρέπει να την επικυρώσει η Δικαστική Αρχή (Μονομελές Πρωτοδικείο), εντός της ακυρωτικής προθεσμίας των 10 ημερών.

 

Σύμφωνα με την υπ' αριθ. 12/1999 γνωμοδότηση του Αρείου Πάγου, η οποία μνημονεύεται και στη σελ. 75 της αιτιολογικής έκθεσης που συνοδεύει το ψηφισθέν νομοσχέδιο:

“Η εισαγγελική παραγγελία για τη μεταφορά του φερόμενου ως ψυχικά ασθενή, δεν αποτελεί καταδιωκτικό έγγραφο, με το οποίο ζητείται η σύλληψη προσώπου, αλλά παραγγελία διοικητικού χαρακτήρα, με στόχο την υποχρεωτική υπαγωγή του ασθενή στη νομοθετικά προβλεπόμενη διαδικασία της ακούσιας νοσηλείας“.

 

Πρέπει να έχουμε υπ’ όψιν ότι ένας άνθρωπος για τον οποίο έχει παραγγελθεί από τον Εισαγγελέα η εξέτασή του προκειμένου να διαπιστωθεί αν χρήζει ακούσιας νοσηλείας, είναι ένας ελεύθερος άνθρωπος. ΔΕΝ είναι κρατούμενος. Μόνο όταν εξεταστεί από δύο ψυχιάτρους, αποφανθούν ότι χρήζει ακούσιας νοσηλείας και κατόπιν διατάξει ο Εισαγγελέας, μόνο τότε κρατείται για ακούσια νοσηλεία. Και πάλι βέβαια πρέπει εντός 10 ημερών να συνεδριάσει το Μονομελές Πρωτοδικείο και να αποφανθεί σχετικά.

 

Και ένας αστυνομικός για τη συνοδεία μη συνεργάσιμου φερομένου ως ψυχικά ασθενή που πιθανολογείται να εκδηλώσει “αυτοκαταστροφική ή ετεροκαταστροφική συμπεριφορά” είναι αρκετός;

 

Νομίζω ότι όλοι μας γνωρίζουμε την απάντηση.

 

Και μέχρι να βγει η ΚΥΑ που θα καθορίζει τα επιμέρους στάδια και τη διαδικασία της μεταφοράς διαβάζουμε στην παράγραφο 6 εδάφιο β': “όταν, σε εξαιρετικές περιπτώσεις, δεν καθίσταται εφικτή η συµµετοχή της Κοινοτικής Μονάδας Ψυχικής Υγείας της παρ. 2 στη διαδικασία της µεταφοράς του φερόµενου ως ψυχικά ασθενή, όπως αυτή καθορίζεται στην παρ. 3, η µεταφορά πραγματοποιείται µε όχηµα της αρµόδιας αστυνομικής αρχής και από κλιµάκιο δύο (2) αστυνομικών”.

 

Ομολογώ πως δε γνώριζα ότι δύο αστυνομικοί αποτελούν “κλιμάκιο”.

 

Γ. Εν αναμονή της ΚΥΑ, μπορούμε με ασφάλεια να συμπεράνουμε ότι η πολυαναμενόμενη απεμπλοκή μας από τη διαδικασία μεταφοράς φερομένου ψυχικά ασθενή ατόμου προς εξέταση, θα παραμείνει πολυαναμενόμενη.

 

Αν ποτέ και μέχρι να ξεπεραστούν τα συνταγματικά κωλύματα που μας κρατάνε εντός της διαδικασίας, καλό θα ήταν οι συνδικαλιστικοί μας εκπρόσωποι να μπορούν να κάνουν το διαχωρισμό μεταξύ ψυχολογικών προβλημάτων και ψυχικής ασθένειας. Ψυχική ασθένεια είναι π.χ. η διπολική διαταραχή. Ψυχολογικό πρόβλημα είναι π.χ. το αίσθημα κατωτερότητας ενός χαμηλόβαθμου που πιστεύει ότι αν του χαρίσουν ένα βαθμό, θα μπορεί να θεωρεί τον εαυτό του άξιο επαγγελματία. Όταν είμαστε επαγγελματίες, οφείλουμε να γνωρίζουμε το αντικείμενο με το οποίο ασχολούμαστε και ειδικά όταν συνομιλούμε με την πολιτική ηγεσία και τους συνεμπλεκόμενους επαγγελματικούς φορείς. Αν θέλουμε να μας αντιμετωπίζουν ως ισότιμους κοινωνικούς εταίρους και όχι να μας χτυπάνε την πλάτη με κατανόηση.

 

 

Φίλιππος ΧΙΟΣ

Αντιπρόσωπος ΕΑΛ στην ΠΟΑΣΥ

Μέλος Δυναμικής Πρωτοβουλίας Λαρισαίων Αστυνομικών